تیم استقلال تهران
باشگاه فوتبال استقلال ایران که به‌طور خلاصه استقلال ایران، استقلال تهران و استقلال نیز نامیده می‌شود، یک باشگاه فوتبال حرفه‌ای[۹][۱۰] در ایران است که در چهارم مهر ۱۳۲۴ در شهر تهران بنیان‌گذاری شد. استقلال تا پیش از انقلاب ۱۳۵۷ در ابتدا دوچرخه‌سواران و سپس تاج نام داشت.[۱۱] این باشگاه با کسب ۳۶ عنوان قهرمانی رسمی در مسابقات استانی، کشوری و قاره‌ای پرافتخارترین باشگاه ایران محسوب می‌شود.[۱۲]
استقلال بازیهای خانگی خود را در ورزشگاه آزادی در غرب تهران انجام می‌دهد. این باشگاه در حال حاضر در لیگ برتر ایران و جام حذفی ایران شرکت می‌کند و کهن‌ترین تیم هر دوی این جام‌ها است. رقبای اصلی استقلال در این دو جام، تیم‌های پرسپولیس از تهران و سپاهان و ذوب آهن از اصفهان هستند. استقلال با هشت قهرمانی، دومین تیم پرافتخار لیگ‌های فوتبال ایران،[۱۳]و با هفت قهرمانی پرافتخارترین تیم جام حذفی ایران است.[۱۴]
این باشگاه تا پیش از برگزاری رقابت‌های سراسری فوتبال در ایران در دهه ۱۳۵۰ خورشیدی و پس از آن در زمان جنگ ایران و عراق در دهه ۱۳۶۰، در جام‌های استان تهران (جام باشگاه‌های تهران و جام حذفی تهران) بازی می‌کرد. رقبای اصلی باشگاه در آن جام‌ها در ابتدا تیم‌های شاهین و دارایی و بعدتر تیم‌های پاس و پرسپولیس بودند. این باشگاه با سیزده قهرمانی در جام باشگاه‌های تهران پرافتخارترین تیم این جام و با چهار قهرمانی در جام حذفی تهران دومین تیم پرافتخار این جام محسوب می‌شود. یک قهرمانی در سوپرجام تهران ۱۳۷۳ دیگر قهرمانی استانی این باشگاه است؛ استقلال در مجموع با هجده قهرمانی، پرافتخارترین تیم جام‌های استان تهران است.
استقلال در ده فصل اخیر هشت بار جواز حضور در لیگ قهرمانان آسیا را کسب کرده‌است. این باشگاه با دو قهرمانی در جام باشگاه‌های آسیا (مسابقات باشگاهی قهرمانی آسیا ۱۹۷۰ و جام باشگاه‌های آسیا ۹۱–۱۹۹۰) و دو نایب‌قهرمانی (جام باشگاه‌های آسیا ۹۲–۱۹۹۱ و جام باشگاه‌های آسیا ۹۹–۱۹۹۸) و دو مقام سومی (مسابقات باشگاهی قهرمانی آسیا ۱۹۷۱ و جام باشگاه‌های آسیا ۰۲–۲۰۰۱) پرافتخارترین باشگاه فوتبال ایران در رقابت‌های آسیایی و سومین باشگاه پرافتخار قاره آسیا است.[۱۵][۱۶] فدراسیون بین‌المللی تاریخ و آمار فوتبال این باشگاه را پس از الهلال عربستان و یوکوهاما مارینوس ژاپن، سومین باشگاه برتر فوتبال آسیا در قرن بیستم اعلام کرده‌است.[۱۷]
استقلال از پرطرفدارترین تیم‌های ایران است و در رقابت‌های لیگ برتر ایران و لیگ قهرمانان آسیا بازیهای خانگی این تیم معمولاً در میان بازیهای پر تماشاگر فصل هستند و در فصول اخیر این مسابقات استقلال بارها رکورد میانگین بیشترین تماشاگران بازیهای خانگی را به خود اختصاص داده‌است. رکورد پرتماشاگرترین بازی جام باشگاه‌های آسیا و لیگ برتر ایران تا پایان سال ۲۰۲۰ نیز در اختیار استقلال است.
پرویز خسروانی از مؤسسان نخستین باشگاه و مالک آن تا پیش از انقلاب بود و بعد از انقلاب در حالی که در ابتدا سعی بر مصادره یا انحلال این باشگاه توسط گروه‌های سیاسی مختلف بود، در نهایت با تلاش عنایت‌الله آتشی نماینده سازمان تربیت بدنی دولت وقت در امور مربوط به سازمان ورزشی و فرهنگی تاج و تعدادی از بازیکنان پیشین و آن زمان استقلال به ویژه منصور پورحیدری، این باشگاه با تغییر نام و نشان‌واره از انحلال نجات یافت و به صورت رسمی تحت مالکیت سازمان تربیت بدنی درآمد؛ هرچند که در این راه تمامی دارایی‌های خود را از دست داد. با انحلال سازمان تربیت بدنی در ۱۳۸۹ و تأسیس وزارت ورزش و جوانان، مالکیت این باشگاه نیز به این وزارت‌خانه رسید. برند باشگاه استقلال نیز در ۱۳۹۲ و در دهمین جشنواره ملی قهرمانان صنعت ایران به عنوان یکی از ۱۰۰ برند برتر ایران شناخته شد.[۱۸]
پیشینه :
۵۷–۱۳۲۴: دوچرخه‌سواران و تاج
در ۱۳۲۴ تعدادی از دوچرخه‌سواران باسابقه و دارای عناوین قهرمانی در کشور تصمیم گرفتند با ایجاد مرکزی برای گردهمایی‌های دوستانه، پایه‌های یک تشکل صنفی را برپا کنند و کلوپ دوچرخه‌سواران در ۴ مهر ۱۳۲۴ توسط آنان در تهران و در دفتری در خیابان فردوسی تأسیس شد، این باشگاه در ابتدا فقط مختص دوچرخه‌سواری بود. اما بعدها رشته‌های دیگر از جمله فوتبال نیز به فعالیت‌های باشگاه اضافه شدند.[۱۹] پنج ماه بعد و در اسفند همان سال، بازیکنانی همچون چون علی دانایی‌فرد، پطروس باباجان، حسین حراج‌چی، احمد صمدیان، پیر کارلو، حسنعلی منصور، تفرشی، پرویز عمواوغلی، محمد جاودان با ادغام دو تیم نادر به سرپرستی محمد جاودان و تیم شهاب به سرپرستی پرویز عمواوغلی، تیم فوتبال کلوب دوچرخه‌سواران را تشکیل دادند[۲۰] و بدین ترتیب باشگاه فوتبال دوچرخه‌سواران آغاز به فعالیت کرد. از میان بازیکنان آن زمان باشگاه علی دانایی‌فرد به عنوان مربی انتخاب شد.[۲۱]
در ۳۱ فروردین ۱۳۲۵ نخستین بازی فوتبال تاریخ باشگاه دوچرخه‌سواران انجام شد، این بازی که یک بازی دوستانه با تیم گیو بندرانزلی بود با نتیجه ۱–۰ به سود تیم دوچرخه‌سواران پایان یافت.[۲۰] نخستین بازی رسمی تاریخ این باشگاه نیز در آذر ۱۳۲۵ در هفته اول جام باشگاه‌های تهران ۱۳۲۵ برگزار شد که برابر تیم سرباز با نتیجه ۱–۳ شکست خورد.[۲۲] دوچرخه‌سواران در پایان مسابقات آن فصل و در اولین فصل حضورش در مسابقات رسمی، در هر دو جام باشگاهی و حذفی تهران به فینال رسید اما با شکست در فینال‌ها در برابر به ترتیب تیم‌های سرباز[۲۳] و دارایی[۲۴] در هر دو جام دوم شد. فصل بعد و در خرداد ۱۳۲۷ این باشگاه قهرمان مسابقات جام حذفی تهران ۲۷–۱۳۲۶ شد که این قهرمانی نخستین عنوان رسمی دوچرخه‌سواران است.[۲۲][۲۵] در مهر ۱۳۲۸ و با توافق بین پرویز خسروانی، از اعضای هیئت مؤسسین و مدیر آن زمان باشگاه و مدیران تیم سرباز، این تیم منحل شد و بازیکنانش به تیم دوچرخه‌سواران پیوستند که این کار قدرت دوچندانی به تیم بخشید.[۲۰][۲۲] در زمستان ۱۳۲۸ پرویز خسروانی به تنهایی امتیاز باشگاه دوچرخه‌سواران را در اختیار گرفت[۲۶] و سپس دست به تغییر نام باشگاه زد چرا که باشگاه دوچرخه‌سواران حالا در چندین رشته ورزشی فعال بود و نام دوچرخه‌سواران دیگر مناسب چنین باشگاهی نبود.[۲۷] در ۲۲ بهمن ۱۳۲۸ نام باشگاه بعد از بحث و رای‌گیری بین اعضای هیئت‌مدیره و با توصیه بازیکنان نظامی باشگاه همچون محمد خاتم، حسین سرودی و همچنین خود پرویز خسروانی، به باشگاه ورزشی تاج تهران تغییر کرد و به ثبت رسید.[۲۲][۲۷][۲۸] اعضای هیئت مدیره در هنگام تغییر نام باشگاه عبارت بودند از: پرویز عمواوغلی، گرائیلی، ملکی، علی دانایی‌فرد و سیدآقا جلالی.[۲۷] در فصل ۱۳۲۸ تاج در جام باشگاه‌های تهران ۱۳۲۸ قهرمان شد که این نخستین قهرمانی این تیم در لیگ فوتبال تهران بود.[۲۰] همچنین در تابستان ۱۳۲۹ تیم تاج با دعوت انجمن ملی المپیک افغانستان[۲۹] به این کشور سفر و در جام استقلال افغانستان در شهر کابل شرکت کرد و در یکی از بازیهای این جام تیم ملی افغانستان را ۳–۲ شکست داد.[۳۰] این نخستین سفر یک تیم باشگاهی ایرانی به خارج از کشور بود.[۲۰] در اسفند ۱۳۲۹ نخستین دوره بازیهای آسیایی در دهلی‌نو برگزار شد و از ۶۴ ورزشکار کاروان ایران ۲۲ نفر از اعضای تیم تاج بودند از جمله ستارگان تیم فوتبال تاج، عارف قلی‌زاده، محمود بیاتی، نادر افشارعلوی‌نژاد، پرویز کوزه‌کنانی و ژرژ مارکاریان.[۲۰]
دهه ۱۳۳۰ دوران اقتدار تاج در مسابقات فوتبال تهران و ایران بود. در فصل ۱۳۳۱ تاج برای دومین مرتبه قهرمان جام باشگاه‌های تهران شد اما پس از این فصل باشگاه تاج دچار اختلافات داخلی شد و این اختلافات باعث شدند تا تعدادی از بازیکنان و مربی تیم به تیم نادر پیوستند.[۲۰] خاتم و سرودی نیز با خسروانی و جاه طلبی‌هایش به مشکل خوردند و تاج را ترک کردند.[۲۲] مجموع این اتفاقات باعث شدند تا برای ۳ فصل تاج در مسابقات باشگاه‌های تهران شرکت نکرد یا در میانه‌های جدول متوقف شد و دست تیم از جام‌های قهرمانی کوتاه ماند. اما در نیمه دوم این دهه با بازگشت دانایی‌فرد و تعدادی از بازیکنان جدا شده، تاج مجدداً موفق به فتح جام باشگاه‌ها و حذفی تهران شد و در فصل ۱۳۳۵ قهرمان جام باشگاه‌های تهران شد. در فصل ۳۷–۱۳۳۶ تاج ابتدا عنوان قهرمانی در جام باشگاه‌های تهران را تکرار کرد و سپس به عنوان نماینده تهران در مسابقات قهرمانی ایران که در اصفهان برگزار شد شرکت کرد و با برتری بر رقبا قهرمان ایران شد. تاجی‌ها در دیدار فینال با نتیجه ۰–۳ تیم منتخب تبریز را مغلوب کردند.[۲۰] در فصل ۳۸–۱۳۳۷ تاج توانست هر دو جام باشگاه‌ها و حذفی تهران را هم‌زمان فتح کند. تاج فصل بعد و در ۴۰–۱۳۳۹ موفق شد باز هم قهرمان جام باشگاه‌های تهران شود تا تعداد قهرمانی‌های تاج در این مسابقات در دهه ۱۳۳۰ به عدد ۵ برسد.
مسن شدن بازیکنان اصلی و ظهور رقبای جدید از جمله تیم پاس که تعدادی از بازیکنان نظامی باشگاه از جمله حسن حبیبی، حشمت مهاجرانی و محمد رنجبر را به خدمت گرفت باعث شدند تا تیم تاج پس از کسب قهرمانی در جام باشگاه‌های تهران ۱۳۴۱ در فصل ۱۳۴۱ در سال‌های نخستین دهه ۱۳۴۰ موفقیت خاص دیگری کسب نکند[۲۰] و در مسابقات جام باشگاه‌های تهران همواره در میانه‌های جدول متوقف شد. در نیمه دوم این دهه باشگاه دستخوش تغییراتی شد، زدراکو رایکوف در اسفند ۱۳۴۸ جانشین علی دانایی‌فرد شد و وی بعد از بیش از دو دهه مربیگری در تاج از این پست کنار رفت و فصل نوینی در تاریخ باشگاه تاج رقم خورد.[۲۰] رایکوف در نخستین قدم جوانگرایی را در دستور کار خود قرار داد و سپس سیستم تیم را از ۴-۲-۴ سنتی فوتبال ایران به سیستم مدرن ۳-۳-۴ تغییر داد.[۳۱]
تیم تاج در بهار ۱۳۴۹ تاج با سیمایی نوین قدم به مسابقات باشگاهی قهرمانی آسیا ۱۹۷۰ گذاشت. تیم تاج در پی قهرمانی در جام باشگاه‌های تهران ۴۸–۱۳۴۷ برای نخستین بار جواز حضور در مسابقات قاره‌ای را کسب کرد و در ورزشگاه امجدیه میزبان این مسابقات بود. تاج موفق شد بدون شکست خوردن عنوان قهرمانی آسیا را از آن خود کند. آن‌ها در دیدار فینال این مسابقات در حالی که با یک گل از هاپوئل، حریف اسرائیلی خود عقب بودند در نهایت با گل غلام وفاخواه مساوی کردند و در وقت‌های اضافه با گل مسعود معینی پیروز شدند تا جام قهرمانی آسیا در خانه بماند[۳۲] و یکی از باارزش‌ترین عناوین قهرمانی تاریخ این باشگاه به دست آمد.[۳۱] در زمستان ۱۳۴۹ تاج جام منطقه‌ای ۱۳۴۹، نخستین جام باشگاهی سراسری ایران را باز هم بدون شکست فتح کرد، آبیپوشان در نیمه‌نهایی این مسابقات در دیداری جنجالی و پر حاشیه از سد پرسپولیس گذشتند و در فینال پاس را شکست دادند.[۳۳]
فصل بعد تاج در بهار ۱۳۵۰ یک بار دیگر فاتح جام باشگاه‌های تهران شد[۳۱] اما در تکرار عنوان قهرمانی در ایران ناموفق بود و به عنوان سومی جام منطقه‌ای رضایت داد. تاج در فصل ۱۳۵۱ یک بار دیگر جام باشگاه‌های تهران را فتح کرد.[۲۰] جام باشگاه‌های تهران ۱۳۵۱ آخرین فصلی بود که تاج در این مسابقات شرکت کرد و از فصل ۱۳۵۲ تیم تاج به مسابقات جام تخت جمشید پیوست[۳۴] و دور دوم مسابقات را در حالی فتح کرد که در نیم فصل نخست آن فصل از یازده بازی ده برد و یک تساوی کسب کرده بود اما در نیم فصل دوم که پس از برگزاری بازیهای آسیایی تهران ادامه یافت با افت مواجه شد ولی در نهایت دو هفته مانده به پایان فصل قهرمان شد.[۳۵] فصل بعد تاج نتوانست از مقام قهرمانی‌اش دفاع کند[۳۶] و در هفته‌های پایانی فصل ۱۳۵۵ سرانجام رایکوف بعد از حدود هفت سال مربیگری از تاج کنار رفت و در ابتدا علی دانایی‌فرد به شکل موقت[۲۱] و سپس ولادمیر جکیچ به‌طور ثابت جانشینش شدند.[۳۷] باشگاه تاج در فصل ۱۳۵۷ موفق شد فاتح دومین دوره رقابت‌های جام حذفی شود[۳۸] تا آخرین عنوان قهرمانی فوتبال سراسری ایران قبل از انقلاب ۱۳۵۷ را از آن خود کند. در شهریور همان سال و در حالی که از جام تخت‌جمشید ۱۳۵۷ دوازده هفته گذشته بود و این باشگاه با یک امتیاز کمتر در تعقیب شهباز صدرنشین بود، با ملتهب شدن شرایط کشور و اوج‌گیری انقلاب و تعطیلی این مسابقات از ادامه حضور در رقابت‌ها بازماند.[۳۹]
۱۳۵۷–هم‌اکنون: استقلال
پس از انقلاب ۱۳۵۷، کاخ مرکزی تاج، شبانه توسط کمیته انقلاب اسلامی تسخیر[۴۰][۴۱] و موزه باشگاه تاج مورد سرقت واقع شد و بسیاری از اماکن باشگاه تاج مانند فروشگاه و دفتر مرکزی از دست گردانندگان باشگاه خارج و به سازمان‌هایی همچون تربیت بدنی و تبلیغات اسلامی واگذار شدند.[۴۲] سپس در حالی که چند گروه مختلف سیاسی قصد مصادره باشگاه را داشتند[۴۳] و حسین فکری، سرپرست موقت سازمان تربیت بدنی به ۲۲ تن از بازیکنان تاج رضایت‌نامه داده و به آنان اعلام کرده بود که به هرجا دوست دارند می‌توانند بروند،[۲۶] با تلاش و سماجت جمعی از بازیکنان آن زمان و سابق باشگاه همچون عنایت‌الله آتشی (از تیم بسکتبال تاج)، عباس کردنوری، حسن نظری، ناصر حجازی، جواد قراب، رضا عادلخانی، حسن روشن، مهدی کشاورز، قاضی شعار، هادی نراقی و به خصوص منصور پورحیدری و تعدادی از هواداران باشگاه از انحلال و مصادره تاج جلوگیری شد.[۴۳] سال بعد در حالی که تیم تاج قصد داشت در مسابقات جام شهید اسپندی شرکت کند، برگزارکنندگان مسابقات از حضور این تیم با نام تاج جلوگیری کردند و اعلام کردند که تاج یک مجموعهٔ ورزشی مانند امجدیه است و به عنوان یک تیم ورزشی در مسابقات پذیرفته نمی‌شود.[۴۴] با مشورت برخی از بازیکنان قدیمی و نزدیکان باشگاه از جمله منصور پورحیدری، سیدآقا جلالی، بهرام صفت، پدر حسن روشن و عنایت‌الله آتشی چند نام همچون استقلال و آزادی و تختی پیشنهاد شدند و در نهایت در بیستم فروردین ۱۳۵۸ نام استقلال برگزیده شد و نام باشگاه به باشگاه فوتبال استقلال تهران، تغییر[۴۳] و باشگاه در جام شهید اسپندی شرکت کرد اما به هر صورت در میانه‌های برگزاری جام از ادامه مشارکت استقلال جلوگیری شد.[۴۵]
با جوانگرایی مربیان پیشین و سازندگی تیم‌های پایه، باشگاه در سال‌های پایانی دهه ۱۳۵۰ و نخستین دهه ۱۳۶۰ چندان ترکیب اصلی خود را عوض نکرد و از فصل ۱۳۵۸ به دلیل عدم برگزاری مسابقات سراسری به مسابقات استانی جام باشگاه‌های تهران بازگشت اما این مسابقات در هر دو فصل ۱۳۵۸ و ۱۳۵۹ ناتمام ماندند.[۴۶] منصور پورحیدری بازیکن و مربی سابق باشگاه در فصل ۱۳۵۹ برای نخستین بار پست سرمربی‌گری باشگاه را بر عهده گرفت،[۴۷] در نیمه نخست دهه ۱۳۶۰ استقلال دو بار در سال‌های ۱۳۶۲ و ۱۳۶۴ جام باشگاه‌های تهران را فتح کرد که قهرمانی این تیم در فصل ۱۳۶۲ نخستین قهرمانی‌اش با نام نوین استقلال بود.[۲۰] در سال‌های ابتدایی دهه ۱۳۶۰ پست مربیگری در استقلال بارها دست به دست شد به گونه‌ای که در ۱۳۶۳ فریدون عسگرزاده به مدت پانزده روز و در ۱۳۶۴ حسن حبیبی به مدت ۴۵ روز این سمت را بر عهده داشتند.[۴۸] پست مدیریت باشگاه نیز میان کارمندان سازمان تربیت بدنی دست به دست شد؛ به عنوان نمونه نادر فریادشیران که در ۱۳۶۴ دروازه‌بان ذخیره راه‌آهن بود به دلیل کارمند بودن در سازمان تربیت بدنی هم‌زمان مدیریت باشگاه را نیز بر عهده داشت.[۲۶] اما از ۱۳۶۸ و با تغییر در مدیریت سازمان تربیت بدنی،[۴۹] سیستم مدیریت استقلال نیز عوض شد و ثباتی که این تغییر با خود به همراه آورد[۲۶] باعث شد تا یکی از درخشان‌ترین دوران‌های باشگاه استقلال رقم بخورد. آن‌ها در آن ابتدا در چهارمین دوره لیگ قدس که نخستین مسابقات سراسری باشگاهی در ایران پس از انقلاب ۱۳۵۷ بود قهرمان شدند؛[۵۰] استقلال در دیدار فینال این مسابقات پرسپولیس را شکست داد.[۵۱] سپس در ۱۳۶۹ به عنوان نماینده ایران راهی جام باشگاه‌های آسیا ۹۱–۱۹۹۰ شدند و در حالی که این مسابقات به دلیل جنگ خلیج فارس به تعویق افتاده بود[۵۲] سرانجام در تابستان ۱۳۷۰ مرحله نهایی‌اش به میزبانی بنگلادش برگزار شد و استقلال در دیدار فینال با پیروزی برابر لیائونینگ از چین موفق شد برای دومین بار قهرمان جام باشگاه‌های آسیا شود تا نخستین و تا به امروز تنها تیم ایرانی باشد که توانسته‌است بیش از یک بار قهرمانی در جام‌های رسمی بین‌المللی را تجربه کند. در این بازیها استقلال باز هم بی‌شکست ماند[۵۲] و صمد مرفاوی هم با شش گل زده آقای گل این مسابقات شد.[۵۳]
در ۱۳۷۰ استقلال یک بار دیگر حضور در فینال جام باشگاه‌های آسیا را تجربه کرد که در گام آخر در ضربات پنالتی مغلوب تیم الهلال عربستان سعودی شد و از دستیابی به سومین قهرمانی قاره‌ای بازماند.[۵۴] سال بعد و در جام آزادگان ۱۳۷۱ در حالی که استقلال در گروه خود سوم و در جدول کلی مسابقات پنجم شده بود، به دلیل سهمیه‌بندی استانی آن لیگ و تعدد تیم‌های تهرانی مجبور به حضور در مسابقات سوپر جام تهران شد تا جواز حضور در دوره بعدی جام آزادگان را کسب کند و به دنبال عدم موفقیت در آن مسابقات و پر بودن سهمیه تیم‌های تهرانی در لیگ دسته دوم به لیگ دسته سوم فرستاده شد تا یکی از نقاط تاریک تاریخ این باشگاه رقم بخورد.[۵۵] در نیمه دوم این دهه نیز استقلال یک بار دیگر و این بار در مقابل تیم ژاپنی جوبیلو ایواتا در بازی فینال مغلوب شد و برای دومین بار به مقام نایب قهرمانی جام باشگاه‌های آسیا رسید.[۵۶]
در ابتدای دهه ۱۳۸۰ دوران طولانی مربیگری منصور پورحیدری در استقلال به پایان رسید[۵۷] و شاگردان و دستیاران این مربی شامل پرویز مظلومی، امیر قلعه‌نویی و صمد مرفاوی در چند نوبت مربیگری استقلال را در این دهه به عهده گرفتند[۵۸] و به ویژه قلعه‌نویی دوران موفقی را با این تیم سپری کرد. وی دو بار و در حالی که تنها بعد از پایان فصل به عنوان مربی باشگاه انتخاب شده بود موفق شد جام حذفی را در فصل‌های ۸۱–۱۳۸۰ و ۸۷–۱۳۸۶ فتح کند و دو بار نیز موفق به فتح لیگ نوین و حرفه‌ای فوتبال ایران که از ابتدای دهه ۱۳۸۰ پایه‌گذاری شده بود[۵۹] شد تا تمامی قهرمانی‌های استقلال در لیگ در این دهه تحت هدایت این مربی به دست آیند. هرچند تیم استقلال در طی این دهه بارها در هفته یا هفته‌های آخر از دستیابی به عنوان قهرمانی در لیگ حرفه‌ای ایران بازماند.[۶۰][۶۱] در زمستان ۱۳۸۵ کوتاهی مسئولان باشگاه استقلال در ارسال به موقع فهرست بازیکنان به کنفدراسیون فوتبال آسیا باعث شد که این کنفدراسیون استقلال را از لیگ قهرمانان آسیا ۲۰۰۷ کنار بگذارد تا یکی از بزرگ‌ترین اشتباهات مدیریتی تاریخ این باشگاه رقم بخورد.[۲۰]
دهه ۱۳۹۰ نیز با فتح جام حذفی ۹۱–۱۳۹۰ و در ادامه لیگ برتر ۹۲–۱۳۹۱ شروع شد و استقلال در ادامه و در فصل ۹۳–۱۳۹۲ موفق شد بعد از سال‌ها غیبت در مراحل پایانی لیگ قهرمانان آسیا تا مرحله نیمه‌نهایی این مسابقات صعود کند ولی در برابر تیم سئول از کره جنوبی مغلوب شد و از راه‌یابی به دیدار پایانی این مسابقات بازماند.[۶۲] پس از ناکامی متوالی مربیان ایرانی در هدایت این تیم به عنوان قهرمانی لیگ برتر ایران، در میانه دهه ۱۳۹۰ سرانجام مدیران باشگاه استقلال سیاست استخدام بازیکنان سابق باشگاه به عنوان مربی را کنار گذاشتند و بعد از پانزده سال یک مربی خارجی، وینفرید شفر را به عنوان مربی این تیم برگزیدند[۶۳] و وی موفق شد تا در نخستین فصل حضورش در استقلال عنوان قهرمانی در جام حذفی را برای این تیم به ارمغان آورد.[۶۴] دوران حضور شفر در استقلال کوتاه بود و به دنبال نتایج ضعیف با استقلال در دومین فصل حضورش از سمت خود برکنار شد و آندره‌آ استراماچونی ایتالیایی جانشین وی شد تا بدین ترتیب برای نخستین بار یک مربی که سابقه مربیگری در سری آ را دارد در استقلال مشغول به کار شود.[۶۵]
نشان‌واره:
باشگاه استقلال در طی تاریخش پنج نشان‌واره مختلف داشته‌است که دو نشان‌واره متعلق به پیش از انقلاب و سه نشان‌واره مربوط به بعد از انقلاب هستند.[۶۶] با توجه به نام اولیه باشگاه، نشان‌واره نخستین تیم نشان‌گر ورزش دوچرخه‌سواری بود اما با تغییر نام باشگاه به تاج در ۱۳۲۸، نشان‌واره این باشگاه نیز تغییر کرد، بدین ترتیب نشان‌واره باشگاه با الهام از نام نوین تیم به تاج سلطنتی دودمان پهلوی و دو حلقه در هم تنیده در هر طرفش تغییر یافت. نشان‌واره باشگاه به مدت ۲۸ سال ثابت و بدون تغییر بود تا اینکه بعد از انقلاب ۱۳۵۷ و تغییر اجباری نام تیم، نشان‌واره باشگاه نیز دستخوش تغییرات شد.
-
نشان‌واره دوچرخه‌سواران از سال ۱۳۲۴ تا ۱۳۲۸
-
نشان‌واره تاج از سال ۱۳۲۸ تا ۱۳۵۸
-
نشان‌واره استقلال از سال ۱۳۶۲ تا ۱۳۶۹
-
نشان‌واره استقلال از ۱۳۶۹ تا ۱۳۷۹ و از ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۲
-
نشان‌واره استقلال در فصل ۱۳۷۹–۸۰
-
نشان‌واره استقلال از ۱۳۸۲ تا ۱۳۸۶
-
نشان‌واره استقلال از ۱۳۸۶ بدین سو
نام و نشان‌واره پیشین باشگاه، با الهام از تاج پهلوی، تاج بود و در بیشینه مدت فعالیت باشگاه تا پیش از انقلاب، این تیم همین نام را داشت و هواداران این تیم نیز به تاجی معروف بودند. بعد از انقلاب، بازیکنان، دست‌اندرکاران و نزدیکان باشگاه مجبور شدند برای جلوگیری از انحلال باشگاه نام تیم را عوض کنند و از میان نامهای استفاده شده در شعارهای انقلابی آن سال، واژه استقلال را برگزیدند. صفحه رسمی فیفا نیز، در گزارشی که در سپتامبر ۲۰۰۹ در مورد استقلال منتشر کرد از این تیم با نام تاج ایران نام برد.[۴]
استقلال از ابتدای فصل ۸۷–۱۳۸۶ دو ستاره طلایی رنگ به نشانه دو قهرمانی در جام باشگاه‌های آسیا به نشان‌واره‌اش افزود. این امر از همان ابتدا محل بحث و درگیری میان هوادران این تیم و سایر تیم‌ها بود و در رسانه‌ها نیز در مورد این دو ستاره نحوه نمایش‌شان بر روی نشان‌واره استقلال بحث‌های فراوانی درگرفت.[۶۷][۶۸][۶۹] با گذر سال‌ها نزد هواداران و بازیکنان پیشین و کنونی استقلال قهرمانی در آسیا مترادف کسب ستاره قلمداد و تلاش برای قهرمانی در آسیا با کسب ستاره سوم هم‌نام شد.[۷۰][۷۱][۷۲] بعدها کنفدراسیون فوتبال آسیا در حساب رسمی‌اش در شبکه اجتماعی اینستاگرام از نشان‌واره ستاره‌دار استقلال در سالگرد قهرمانی این تیم در آسیا استفاده کرد. این امر از سوی رسانه‌ها به عنوان تأیید ستاره‌های نشان‌واره استقلال از سوی کنفدراسیون فوتبال آسیا تلقی شد.[۷۳] در حال حاضر سازمان لیگ فوتبال ایران و کنفدراسیون فوتبال آسیا هر دو از نشان‌واره ستاره‌دار استقلال برای نمایش نشان‌واره این تیم استفاده می‌کنند.[۷۴][۷۵]
تیم فوتبال دوچرخه‌سواران از ابتدا با لباس آبی رنگ در مسابقات حاضر شد[۲۸][۷۶] و استقلال همچنان آبی می‌پوشد. از میان باشگاه‌های سطح اول ایران، استقلال و تیم‌های همنامش همچون استقلال اهواز و استقلال خوزستان تنها تیم‌هایی هستند که آبی می‌پوشند؛ بدین ترتیب رنگ آبی به یکی از نمادهای این باشگاه تبدیل شده و آبیپوشان یکی از لقب‌های باشگاه است.[۷۷]
تیم تاج در جام منطقه‌ای ۱۳۴۹ با پیراهن آبی فیروزه‌ای و شرت مشکی رنگ شرکت کرد[۷۸] اما قبل و بعد از آن رنگ آبی پیراهن باشگاه به ندرت دچار تغییر شده‌است. استقلال در مناسبت‌های ویژه‌ای همچون مرگ ناصر حجازی و غلامحسین مظلومی با پیراهن مشکی رنگ در میدان‌ها حاضر شد.[۷۹][۸۰] لباس دوم استقلال به‌طور تاریخی همواره سفید رنگ بوده اما در مسابقات جام علم که در بهار ۱۳۵۲ در شهر اهواز برگزار شد با لباس زرد رنگ[۸۱] و در بازیهای لیگ قهرمانان آسیا ۲۰۱۳ با لباس نقره‌ای رنگ به عنوان لباس دوم به میدان رفت.[۸۲]
پوشاک
طرح لباس استقلال از ابتدا پیراهن آبی رنگ ساده بود و از ابتدای فعالیت باشگاه تا اواسط دهه ۱۳۶۰ لباس استقلال کمتر دچار تغییر می‌شد. تنها استثنا فصل ۶۱–۱۳۶۰ بود که استقلال با الهام‌گیری از پیراهن تیم ملی پرو در جام جهانی ۱۹۷۸ یک نوار مورب سفید رنگ به پیراهن خود افزود.[۸۳] این طرح پس از آن فصل دیگر تکرار نشد. در ابتدای دهه ۱۳۷۰ طرح اصلی لباس استقلال چندین بار عوض شد و لباس استقلال در ۱۳۷۰ در آخرین دوره مسابقات جام باشگاه‌های تهران دارای اشکال هندسی بود. از دهه ۱۳۸۰ بدین سو طرح پیراهن استقلال از سادگی درآمد و خطوط و طرح‌های گرافیکی وارد طراحی پیراهن باشگاه شدند.[۸۴] همچنین استقلال به مناسبت بازیهای ویژه‌ای همچون شهرآوردهای تهران و بازیهای لیگ قهرمانان آسیا لباس‌هایی را به تن کرده که فقط مخصوص آن بازی بوده‌اند و دیگر پس از آن با آن لباس‌ها به میدان نرفت.[۸۵][۸۶]
لباس‌های تاریخی استقلال 
۱۳۲۵
نخستین حضور
رسمی در
مسابقات۱۳۴۹
نخستین
قهرمانی در
ایران و آسیا
۱۳۷۰
دومین
قهرمانی
در آسیاپشتیبانان مالی و پوشاک
از ابتدای تأسیس باشگاه تا میانه‌های دهه ۱۳۶۰، استقلال بدون درج نشان تولیدکننده پوشاک به میدان‌ها می‌رفت. از دهه ۱۳۶۰ بدین سو باشگاه استقلال اقدام به درج نماد تولیدکننده پوشاک بر روی پیراهن کرد از آن پس همواره شرکت‌های مختلفی تولیدکننده اصلی پوشاک باشگاه بوده‌اند. عدم رعایت مالکیت فکری و جدی نگرفته شدن حق تکثیر[۸۷] باعث شده‌اند که شرکت‌های معتبر و بین‌المللی تمایلی به قرارداد بستن با باشگاه‌های ایرانی از جمله استقلال نداشته باشند چرا که امکان فروش انحصاری محصولات خود را در بازار ایران ندارند. بدین ترتیب استقلال همواره با شرکت‌های ایرانی یا شرکت‌های بین‌المللی کمتر شناخته شده قرارداد می‌بندد. این امر باعث متضرر شدن باشگاه نیز می‌شود چرا که قراردادهای تولید پوشاک استقلال همگی تنها تأمین کالا هستند و باشگاه در این زمینه درآمدزایی نقدی ندارد.[۸۸]
پشتیبانان مالی باشگاه فوتبال استقلال تهران فصل تولیدکننده پوشاک پشتیبانان مالی اصلی پیراهن ۱۳۷۴–۱۳۲۴ – –۷۵–۱۳۷۴ عقیلی ایراندا بیمه آسیا بیمه ایران[۸۹] ۷۶–۱۳۷۵ پیچک بیمه آسیا ۷۷–۱۳۷۶ بیمه آسیا پاک ۷۸–۱۳۷۷ موتوژن ۷۹–۱۳۷۸ بیمه آسیا آترا[۹۰] آدامس پرستو[۹۱] ۸۰–۱۳۷۹ ال جی[۹۲] ۸۱–۱۳۸۰ دایی ۸۲–۱۳۸۱ موتورسیکلت تلاش ۸۳–۱۳۸۲ جورابان آیوا[۹۳] ۸۴–۱۳۸۳ عقیلی شارپ[۹۴] ۸۵–۱۳۸۴ آبیپوشان ساژم[۹۵] ۸۶–۱۳۸۵ مجید کفش ملی[۹۶] لاستیک بارز ایرانسل[۹۷] ۸۷–۱۳۸۶ مؤسسه مالی و اعتباری شهر[۹۸] یک و یک فروشگاه شهروند[۹۹] ۸۸–۱۳۸۷ آل‌اشپورت بازار مبل ایران[۱۰۰] بازار موبایل ایران[۱۰۰] سایپا[۱۰۱] ۸۹–۱۳۸۸ بازار مبل ایران[۱۰۲] بازار موبایل ایران[۱۰۲] ۹۰–۱۳۸۹ بانک شهر[۱۰۳] بانک تات[۱۰۴] ۹۱–۱۳۹۰ شهرداری تهران[۱۰۵] بانک شهر[۱۰۶] ۹۲–۱۳۹۱ سرزمین ایرانیان[۱۰۷] سرمایه‌گذاری صدرا پاسارگاد[۱۰۸] بانک رفاه[۱۰۹] ۹۳–۱۳۹۲ مجید بازار مبل ایران[۱۱۰] ۹۴–۱۳۹۳ ۹۵–۱۳۹۴ ۳۶۱ درجه ری‌را[۱۱۱] نمایندگی سامسونگ[۱۱۲] همراه اول[۱۱۳] فودلند[۱۱۴] ۹۶–۱۳۹۵ لی-نینگ بیمه رازی[۱۱۵] همراه اول[۱۱۶] ۹۷–۱۳۹۶ همراه اول[۱۱۷] ایرانسل[۱۱۸] ۹۸–۱۳۹۷ ایرانسل[۱۱۹] ۹۹–۱۳۹۸ آل‌اشپورت ۱۴۰۰–۱۳۹۹ مجید[۱۲۰]های‌وب[۱۲۱]
به‌طور تاریخی هواداران استقلال از میان طبقه متوسط[۱۲۲] و نخبه جامعه ایران بودند،[۱۲۳] نخستین دسته‌های این هواداران از میانه‌های دهه ۱۳۲۰ شکل گرفتند، با پایان جنگ جهانی دوم در ۱۳۲۴ مردم به عرصه‌های جدید اجتماعی متمایل شدند و علاقه‌مندان به ورزش، ورزش جدید و جذاب فوتبال را پیگیری می‌کردند. در همان زمان نیز با انحلال تیم توفان که پرتماشاگرترین تیم زمان خود بود، طرفداران این تیم به تیم‌های دیگر از جمله دوچرخه‌سواران متمایل شدند[۱۲۴] و طرفداران فوتبال در تهران بین سه تیم تاج، دارایی و شاهین تقسیم شدند. با انحلال دارایی و شاهین در اواخر دهه ۱۳۴۰ و ورود پرسپولیس به رده اول فوتبال تهران، تاج و پرسپولیس عمده طرفداران فوتبال را به خود جلب کردند[۱۹] و از آن پس نیز باشگاه همواره طرفداران خود را داشته و هم‌اکنون نیز استقلال دارای میلیون‌ها هوادار در سراسر ایران است.[۵۹] تیم استقلال به کمک هوادارانش تعدادی از رکوردهای مربوط به حضور تماشاگر را در اختیار دارد؛ استقلال در طی ۱۲ فصل اخیر لیگ برتر در ۴ فصل رکورد بیشترین تماشاچی در بازیهای خانگی را به خود اختصاص داده‌است.[۱۲۵][۱۲۶][۱۲۷][۱۲۸] در بازیهای بین‌المللی در یک دهه اخیر نیز باشگاه استقلال با هشت بار حضور در لیگ قهرمانان آسیا، در شش فصل ۲۰۱۰، ۲۰۱۱، ۲۰۱۳، ۲۰۱۷، ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ رکورد تعداد میانگین تماشاچی در بازیهای خانگی را به خود اختصاص داده‌است.[۱۲۹][۱۳۰][۱۳۱][۱۳۲][۱۳۳][۱۳۴] با این که باشگاه استقلال در تهران قرار دارد، در سراسر ایران دارای هوادار است[۱۳۵] و در بازیهای خارج از خانه نیز عده زیادی برای تشویق این تیم به ورزشگاه می‌روند به گونه‌ای که معمولاً تیم استقلال بیشتر از تیم میزبان هوادار دارد.[۱۳۶] این باشگاه در کشورهای حوزه خلیج فارس هم هوادار دارد. به عنوان مثال در فصل‌های ۲۰۰۹ و ۲۰۱۰ لیگ قهرمانان آسیا در بازیهای خارج از خانه استقلال که همگی در کشورهای حوزه خلیج فارس شامل قطر، امارات متحده عربی و عربستان سعودی برگزار شدند، به‌طور میانگین و به ترتیب ۷٬۵۳۳ و ۷٬۷۵۱ نفر برای طرفداری از استقلال به ورزشگاه رفتند.[۱۳۷][۱۳۸]
در فصل ۹۹–۱۹۹۸ جام باشگاه‌های آسیا و در بازی استقلال و جوبیلو ایواتا ژاپن که در ورزشگاه آزادی برگزار شد، با حضور ۱۲۱٬۰۰۰ تماشاچی، پرتماشاگرترین بازی تاریخ جام باشگاه‌های آسیا و از پرتماشاگرترین بازیهای تاریخ فوتبال ایران بوده‌است.[۱۳۹] این در حالی‌ست که در آن روز حدود ۵۰٬۰۰۰ نفر از هواداران استقلال نتوانستند راهی به ورزشگاه یابند و به خانه‌هایشان برگشتند.[۱۴۰]
همچنین در بازی پایانی پنجمین دوره لیگ برتر و در مقابل برق شیراز که به پیروزی ۴–۱ استقلال و قهرمانی این تیم منجر شد، تعداد ۱۱۰٬۰۰۰ نفر[۱۴۱] از هواداران استقلال برای دیدن این مسابقه به ورزشگاه رفتند و حدود ۱۰٬۰۰۰ نفر از هواداران نیز نتوانستند وارد ورزشگاه شوند که این تعداد رکورد جدیدی در فوتبال ایران بود.[۱۴۲]
جمعیت و رفتارشناسی:
بر اساس یک پژوهش که در ۱۳۹۰ بر روی جامعه آماری هواداران استقلال و پرسپولیس با هدف تقسیم هواداران بر اساس متغیرهای جمعیت‌شناختی، جغرافیایی و وفاداری بود انجام شد،[۱۴۳] مشخص گردید که هواداران ۱۶ تا ۲۴ سال با ۶۸/۸ درصد بیشترین درصد هواداران استقلال را تشکیل می‌دهند و هواداران ۴۵ تا ۵۴ ساله با ۰/۹ درصد کمترین درصد هواداران را تشکیل می‌دهند. همچنین در تقسیم‌بندی بر اساس محل سکونت، ۶۱/۶ درصد هواداران استقلال ساکن استان‌های تهران و البرز و ۳۸/۴ درصد ساکن سایر استان‌های ایران هستند. با استفاده از جدول متقاطع نشان داده شد که ۹۳/۸ درصد هواداران باشگاه استقلال در گروه دارای وفاداری پنهان؛ ۳/۵ درصد هواداران باشگاه استقلال در گروه دارای وفاداری پایین؛ ۲/۷ درصد در گروه دارای وفاداری زیاد قرار داشتند؛ و هیچ‌کدام یک از آن‌ها در گروه دارای وفاداری جعلی نبوده‌اند. در نهایت، مقایسه وفاداری هواداران دو تیم نشان داد که بین وفاداری نگرشی هواداران دو باشگاه استقلال و پرسپولیس تفاوت معنی داری وجود ندارد، اما نتایج مقایسه وفاداری رفتاری هواداران دو باشگاه نشان داد وفاداری رفتاری هواداران استقلال از هواداران پرسپولیس به‌طور معنی داری بیشتر است.
زنان
تا پیش از انقلاب ۱۳۵۷ ممنوعیتی برای ورود زنان به ورزشگاه‌های ایران وجود نداشت اما بعد از انقلاب ورود زنان به ورزشگاه‌های ایران ممنوع شد[۱۹] و زنان هوادار استقلال نیز همچون زنان هوادار دیگر تیم‌ها از ورود به ورزشگاه‌ها محروم شدند. با این وجود زنان و دختران استقلالی همواره سعی در ورود به ورزشگاه داشته‌اند به گونه‌ای در بسیاری از مواقع برای اینکار مجبور به تغییر پوشش و ظاهر خود می‌شدند. در پاره‌ای از اوقات این تلاش‌هایشان موفق بوده و خبر ورود دختران استقلالی به ورزشگاه حتی در رسانه‌های عمومی نیز انعکاس می‌یافت.[۱۴۴] در حال حاضر نیروی انتظامی در بیرون از ورزشگاه از ورود زنان به ورزشگاه جلوگیری می‌کند و دختران هوادار استقلال نیز اجازه ورود به ورزشگاه را ندارند و در یک مورد، در بازی استقلال و العین در مرحله یک شانزدهم نهایی لیگ قهرمانان آسیا، یکی از دختران استقلالی با پوشش پسرانه توسط این نیرو دستگیر شد.[۱۴۵][۱۴۶]
از ابتدای فصل ۹۶–۱۳۹۵ و با اجازه منصوریان مربی وقت باشگاه به بانوان اجازه ورود به زمین تمرین استقلال، کمپ ناصر حجازی داده شد تا تماشاگر تمرین‌های پیش فصل استقلال باشند، اما این امر که با استقبال نسبی دختران هوادار استقلال رو به رو شده بود و بازخوردهای مثبتی هم داشت[۱۴۷] با مخالفت مدیریت وقت باشگاه رو به رو شد و بعد از فقط دو جلسه ورود دختران به تمرین‌های باشگاه نیز ممنوع شد[۱۴۸] و پس از آن زنان استقلالی دیگر نتوانستند تماشاگر تمرینات این تیم باشند.[۱۴۹]
سحر خدایاری:
سحر خدایاری از هواداران باشگاه استقلال بود که در اسفند ۱۳۹۷ و برای تماشای بازی استقلال و العین در چارچوب لیگ قهرمانان آسیا ۲۰۱۹ وارد ورزشگاه آزادی تهران شد اما مأموران نیروی انتظامی ایران وی را دستگیر کردند. خدایاری بعد از بازداشت و حضور در دادگاه در اعتراض به حکم احتمالی زندان در مقابل دادگاه انقلاب تهران دست به خودسوزی زد و چند روز بعد در اثر جراحات ناشی از خودسوزی در ۱۸ شهریور درگذشت.[۱۵۰] این واقعه واکنش‌های گسترده داخلی و بین‌المللی در پی داشت[۱۵۱] و در شبکه‌های اجتماعی وی به دختر آبی معروف شد.[۱۵۲]
بازیکنان تیم استقلال روز یک‌شنبه ۲۴ شهریور قبل از آغاز بازی مقابل تیم نفت مسجد سلیمان در لیگ برتر ۹۸–۱۳۹۷ برای گرامی‌داشت یاد سحر خدایاری تی‌شرتی مشکی روی پیراهن ورزشی خود به تن کردند که روی آن عبارت «دختر آبی» به زبان‌های فارسی و انگلیسی به چشم می‌خورد. خبرگزاری فارس، وریا غفوری کاپیتان استقلال را مسئول پوشیدن این تی‌شرت‌ها معرفی کرد. این حرکت با واکنش‌های مختلفی روبرو شد.[۱۵۳][۱۵۴][۱۵۵]
هماوردان داخلی:
شهرآورد استقلال و شاهین نخستین شهرآورد تهران محسوب می‌شود.[۲۲] تاج و شاهین در کنار دارایی ۳ قطب اصلی فوتبال تهران را تشکیل می‌دادند[۱۵۶] و به دلیل پرطرفدار بودن[۱۲۴] و خاستگاه‌های متفاوت دو تیم،[۱۵۷] دیدارهای رو در روی تاج و شاهین همواره با حساسیت زیادی برگزار می‌شد به گونه‌ای که تا سال‌ها این بازی نقطه عطف جام باشگاه‌های تهران بود[۱۵۸] و تا پیش از انحلال شاهین در ۱۳۴۶ این بازی شهرآورد اصلی تهران بود.[۱۵۹] در دهه ۱۳۵۰ و با بازگشت شاهین به سطح برتر فوتبال ایران با نام شهباز این شهرآورد مجدداً از سرگرفته شد. نخستین بازی دو تیم در ۱۳۲۵ در چارچوب مسابقات جام باشگاه‌های تهران برگزار شد که آن بازی در پایان ۱–۱ مساوی شد.[۲۲]
با انحلال باشگاه فوتبال شاهین و کوچ دسته جمعی بازیکنان شاهین و تغییر جهت دسته زیادی از هواداران این تیم به تیم پرسپولیس که تا آن زمان در دسته پایین‌تر فوتبال تهران شرکت می‌کرد بازی میان تاج و شاهین به نوعی دیگر و این‌بار در قالب تاج و پرسپولیس ادامه یافت و اکنون نیز رقابت دو باشگاه پرهوادار و پرافتخار استقلال و پرسپولیس، مهم‌ترین مسابقهٔ باشگاهی فوتبال در ایران است.[۵۹] نخستین بازی دو تیم در ۱۶ فروردین ۱۳۴۷ یک بازی دوستانه بود که با نتیجهٔ بدون گل پایان گرفت. نخستین برنده این شهرآورد تیم تاج بود و از آن زمان تاکنون تعداد بردهای تیم استقلال در شهرآورد تهران همواره از باخت‌هایش بیشتر بوده‌است. همچنین تیم استقلال صاحب رکورد ویژه شش سال و ده ماه بازنده نشدن در شهرآورد است[۱۶۰][۱۶۱] به گونه‌ای که برد تیم پرسپولیس در مهر ۱۳۷۵ تنها سومین برد این تیم بعد از انقلاب ۱۳۵۷ بود.
فردای برگزاری نخستین شهرآورد، هفته‌نامه کیهان ورزشی روی جلد خود چیزی از بازی ننوشت و تیتری از فوتبال دخترها داشت،[۱۶۲] امروزه این بازی همواره با حساسیت بالا و تماشاگران زیاد همراه است و برگزاری آن بازتاب‌های زیادی در ایران دارد.[۱۶۳] هواداران دو تیم معمولاً برای این بازی ورزشگاه آزادی را پر می‌کنند.[۵۹] این شهرآورد گاهی به خشونت میان بازیکنان، و درگیری میان هواداران می‌انجامد و اوباش‌گران به ناوگان حمل و نقل عمومی از جمله اتوبوس‌ها آسیب می‌زنند.[۱۶۳][۱۶۴]
تیم سپاهان اصفهان که در ابتدا شعبه شاهین تهران در شهر اصفهان بود[۱۶۵] با انحلال تیم شاهین نام خود را به سپاهان تغییر داد[۱۶۶] و در ۱۳۵۰ برای نخستین بار در چارچوب بازیهای جام منطقه‌ای ایران برابر تاج قرار گرفت که ۴–۰ بازنده شد. از آن پس دیدارهای دو تیم در قالب جام‌های مختلف و دیدارهای دوستانه ادامه داشت. از اوائل دهه ۱۳۸۰ و با قدرت گرفتن تیم سپاهان و خارج شدن فوتبال ایران از حالت دو قطبی و قهرمانی سپاهان در لیگ برتر به عنوان اولین تیم غیر تهرانی، این بازی نیز دارای اهمیت دو چندانی شد. به شکل ویژه‌ای دیدارهای فینال جام حذفی ۸۳–۱۳۸۲ که با جنجال و درگیری‌های فراوانی همراه بود.[۱۶۷] در سال‌های پایانی دهه ۱۳۸۰ نیز بازی این دو تیم اهمیت دوچندانی یافت چرا که برای پنج سال متوالی یکی از این دو تیم قهرمان لیگ برتر می‌شد و دیدار رو در روی این دو تیم تا حد زیادی تعیین‌کننده قهرمان لیگ بود.[۱۶۸][۱۶۹]
هماوردان بین‌المللی
هماوردی استقلال و الهلال یا ال‌کلاسیکوی آسیا[۱۷۰][۱۷۱][۱۷۲] یکی از هماوردی‌های فوتبال باشگاهی در آسیا می‌باشد که بین دو باشگاه استقلال ایران و الهلال عربستان انجام می‌شود. به دلیل تعدد بازیها و برگزاری بازیها در مراحل حساسی همچون فینال و نیمه‌نهایی می‌توان باشگاه الهلال از کشور عربستان سعودی را مهم‌ترین هماورد بین‌المللی استقلال دانست[۱۷۳] بازی دو تیم که از سوی وبگاه گل دربی غرب آسیا لقب گرفته‌است[۱۷۴] تقابل دو قدرت سنتی قاره آسیاست[۱۷۵] و هم‌اکنون تبدیل به یک بازی مهم،[۱۷۶] حساس و کلاسیک شده‌است.[۱۷۷] دو تیم نخستین بار در مرحله گروهی مسابقات جام باشگاه‌های آسیا ۱۹۹۱ با یکدیگر رو به رو شدند که الهلال با یک گل پیروز آن بازی شد.[۵۴] پس از آن این دو تیم شش بار دیگر در رقابت‌های جام برندگان جام آسیا و لیگ قهرمانان آسیا با یکدیگر رو به رو شدند[۵۴][۶۲][۱۷۸][۱۷۹][۱۸۰] که از بازیهای مهم دو تیم می‌توان به فینال جام باشگاه‌های آسیا ۱۹۹۱، نیمه نهایی جام برندگان جام آسیا ۱۹۹۶ و یک چهارم نهایی جام باشگاه‌های آسیا ۹۹–۱۹۹۸ اشاره کرد. در مجموع استقلال در ۱۱ رویارویی با الهلال ۵ بار پیروز شده، ۲ بار مساوی کرده و ۴ بار نیز شکست خورده. دو تیم باید در مرحله گروهی مسابقات لیگ قهرمانان آسیا ۲۰۰۷ نیز با یکدیگر رو در رو می‌شدند اما به دلیل اهمال مسئولان استقلال در ارسال به موقع اسامی بازیکنان ای‌اف‌سی تیم استقلال را از مسابقات محروم کرد و بازیهای آن گروه تنها با شرکت سه تیم برگزار شد.[۱۸۱] آخرین دیدار دو تیم در مرحله گروهی لیگ قهرمانان آسیا ۲۰۱۹ بود که استقلال در امارات ۰–۱ شکست خورد.[۱۸۲]
رسانه و فرهنگ عمومی
باشگاه استقلال نخستین باشگاه فوتبال ایرانی است که رسانه اختصاصی خود را داشت، تاج ورزشی نام دو هفته نامهای بود که توسط باشگاه از فروردین ۱۳۲۸ و با نام دوچرخه‌سواران و سپس تاج ورزشی منتشر شد.[۱۸۳] انتشار این دو هفته‌نامه تا بهمن ۱۳۵۷ انتشار یافت و بعد از انقلاب انتشارش متوقف شد. بعد از انقلاب و از ابتدای دهه ۱۳۷۰ و دوران مدیریت کاظم اولیایی باشگاه مجدداً اقدام به انتشار رسانه اختصاصی خود کرد و هفته‌نامه استقلال جوان با سردبیری علی فتح‌الله‌زاده متولد شد[۱۸۴] که انتشارش هم‌اکنون و به شکل روزنامه نیز ادامه دارد. در سال‌های میانی دهه ۱۳۷۰ هفته‌نامه‌های دیگری با موضوعیت باشگاه استقلال منتشر می‌شدند که از میان آن‌ها می‌توان به آوای ساوه و صدای عدالت اشاره کرد،[۱۸۵] باشگاه استقلال از اردیبهشت ۱۳۹۷ و در حاشیه جشن قهرمانی در جام حذفی شبکه نلویزیونی‌اش را افتتاح کرد.[۱۸۶] از این شبکه برنامه‌هایی همچون تمرین‌ها و بازیهای قدیمی استقلال پخش می‌شوند. استقلال در حالی در ۱۳۹۷ شبکه تلویزیونی‌اش را افتتاح کرد که سال‌ها قبل و در پاییز ۱۳۸۳ قصد داشت شبکه‌ای ماهواره‌ای به نام استقلال اسپرت را افتتاح کند اما در این راه ناکام ماند.[۱۸۷]
باشگاه استقلال موضوع یک مجموعه مستند سه قسمتی به اسم آبی استقلالی بوده‌است که دو قسمت نخست آن به بازیهای پایانی و حواشی استقلال در فصل ۸۸–۱۳۸۷ لیگ برتر که با قهرمانی استقلال همراه بود می‌پردازد.[۱۸۸] این مجموعه مستند در سه قسمت ساخته شد و کارگردان قسمت‌های اول و دوم این مجموعه مهدی زریباف بوده‌است.[۱۸۹] قسمت سوم این مجموعه نیز از بابت حضور در فصل بعد لیگ برتر فوتبال ایران ساخته شد.[۱۹۰] هم چنین یک فیلم مستند سینمایی با نام آبی به رنگ آسمان توسط امیر رفیعی در مورد پیشینه این باشگاه ساخته شد که در مهر ماه ۱۳۹۸ در سینماهای سراسر کشور به نمایش درآمد[۱۹۱] و در مرداد ۱۳۹۹ به شکل آنلاین اکران شد.[۱۹۲] در این فیلم که با روایت چند بازیگر سرشناس سینمای ایران، تاریخ باشگاه استقلال تهران از زمان تأسیس تا به حال شرح داده می‌شود، بیش از هفتاد پیشکسوت باشگاه حضور یافته‌اند.[۱۹۳]
در حوزه موسیقی نیز هواداران استقلال ترانه‌هایی به یاد و طرفداری این تیم خوانده‌اند که از میان آن‌ها می‌توان به ترانه آبی با صدای رضا یزدانی،[۱۸۸] سرود رسمی تیم استقلال با صدای بابک جهانبخش[۱۹۴] و ترانه استقلال با صدای سعید عرب[۱۹۵] اشاره کرد.
بعد از انتخاب وینفرید شفر به عنوان مربی جدید استقلال، سفیر آلمان در ایران مهمان یک جلسه تمرین تیم استقلال بود. این نخستین بازدید سفیر یک کشور اروپایی از تمرین استقلال بوده‌است.[۱۹۶] پیش از این و در سال ۱۳۵۱، پله ستاره فوتبال جهان و برزیل در دیداری که از ایران داشت به باشگاه تاج رفته بود و بازدیدی از امکانات این باشگاه داشت. پله دربارهٔ باشگاه تاج گفت:[۱۹۷]
به نظرم این باشگاه یکی از بهترین باشگاه‌هایی است که دیده‌ام. باشگاه تاج می‌تواند در ردیف بزرگ‌ترین باشگاه‌های جهان باشد.
ورزشگاه امجدیه (شهید شیرودی کنونی) از ابتدای تأسیس باشگاه نخستین ورزشگاه خانگی این تیم بود. از نیمه فصل ۵۳–۱۳۵۲ و با افتتاح و بهره‌برداری ورزشگاه آزادی این ورزشگاه به عنوان میزبان بازیهای تاج نیز انتخاب شد و پس از آن تا نیمه دهه ۱۳۶۰ باشگاه به تناوب در هر دو ورزشگاه بازی می‌کرد اما از ۱۳۶۸ استفاده از ورزشگاه شهید شیرودی متوقف شد و تمامی بازیهای استقلال به ورزشگاه آزادی منتقل شد. از نیمه دوم دهه ۱۳۷۰ بعضی از بازیهای استقلال از جمله بازیهای جام حذفی در ورزشگاه تختی برگزار شدند و در پی بازسازی چمن ورزشگاه آزادی در فصل ۸۲–۱۳۸۱ استقلال تمام بازیهای خانگی خود را در این ورزشگاه برگزار کرد و برای میزبانی بازی رفت شهرآورد در آن فصل از ورزشگاه یادگار امام شهر تبریز استفاده کرد.[۱۹۸]
ورزشگاه‌های خانگی
امجدیه (نام پیشین ورزشگاه شهید شیرودی) نخستین ورزشگاهی بود که تیم دوچرخه‌سواران در آن بازیهای خود را انجام داد. این ورزشگاه از ابتدای تأسیس باشگاه در ۱۳۲۴ تا ۱۳۵۳ به تنهایی و از ۱۳۵۳ تا ۱۳۶۸ به تناوب و به همراه ورزشگاه آزادی میزبان بازیهای خانگی استقلال بود. تعدادی از مهم‌ترین بازیهای باشگاه تاج در این ورزشگاه برگزار شد که از میان آن‌ها می‌توان به شهرآوردهای این تیم در مقابل شاهین، نخستین بازیهای شهرآورد این تیم در مقابل پرسپولیس و فینال‌های جام باشگاه‌ها و حذفی تهران در دهه‌های ۱۳۲۰ و ۱۳۳۰ اشاره کرد. اما مهم‌ترین بازی باشگاه در این ورزشگاه، دیدار فینال مسابقات قهرمانی باشگاه‌های آسیا در بهار ۱۳۴۹ است که با پیروزی و قهرمانی تاج پایان یافت.
هواداران استقلال در ورزشگاه آزادی، پاییز ۱۳۹۶در ۲۷ بهمن ۱۳۶۸ قرار بود که تیم استقلال در چارچوب رقابت‌های جام باشگاه‌های تهران، در این ورزشگاه در مقابل پاس تهران قرار بگیرد. به دلیل بارش باران در روز قبل و آماده نبودن زمین ورزشگاه این بازی لغو شد اما نبود وسائل ارتباط جمعی مناسب و عدم اطلاع‌رسانی کافی هیئت فوتبال تهران باعث شد که هواداران استقلال به درستی در جریان این امر قرار نگیرند و به هر حال در ورزشگاه حاضر و با درهای بسته مواجه شوند. این مسئله باعث خیزش نامتعارف این هواداران، تجمع‌شان در خیابان و سر دادن شعارهای ضد حکومتی می‌شود.[۱۸۴] پس از این حادثه استفاده از ورزشگاه شیرودی برای همیشه متوقف و تمامی بازیهای خانگی استقلال به ورزشگاه آزادی منتقل شد.
از تابستان ۱۳۵۳ و در نیم فصل دومین دوره جام تخت جمشید ورزشگاه آزادی که به مناسبت بازیهای آسیایی ۱۹۷۴ تهران افتتاح شده بود به عنوان ورزشگاه میزبان بازیهای تیم تاج نیز برگزیده می‌شود اما دور بودن این ورزشگاه از شهر تهران در دهه‌های ۱۳۵۰ و ۱۳۶۰ و کمبود وسائل ترابری عمومی باعث شدند که استفاده ار ورزشگاه امجدیه که در مرکز شهر بود همچنان ادامه یابد. از نیمه دوم دهه ۱۳۶۰ تا هم‌اکنون این ورزشگاه به تنهایی میزبان بازیهای استقلال است و تعدادی از مهم‌ترین بازیهای استقلال از جمله دو بازی نیمه نهایی و فینال جام باشگاه‌های آسیا ۱۹۹۹ در این ورزشگاه انجام شدند. استقلال هم‌اکنون برای بازیهای خانگی خود این ورزشگاه را اجاره می‌کند.[۷۴] گنجایش دقیق ورزشگاه آزادی ۷۸٬۱۱۶ نفر است.[۱۹۹]
زمین تمرین:
تاج در دهه‌های ۱۳۴۰ و ۱۳۵۰ چهار زمین تمرین در تهران داشت[۲۰۰] و معمولاً در زمین دیهیم در شرق تهران جلسات تمرینی‌اش را برگزار می‌کرد. این ورزشگاه در کنار دیگر دارایی‌های سازمان ورزشی و فرهنگی تاج بعد از انقلاب ۱۳۵۷ از مالکیت این سازمان خارج شد اما استقلال در دهه ۱۳۶۰ همچنان در این زمین به تمرین کردن ادامه داد. استقلال در دهه ۱۳۷۰ در زمین مرغوبکار که از دارایی‌های سابق خودش بود به تمرین کردن پرداخت.
در زمستان ۱۳۹۴ شهرداری تهران تصمیم گرفت به دلیل بالا بودن هزینه نگهداری، دو ورزشگاه شهید کاظمی را که در منطقه ۱۸ شهرداری واقع شده را برای سه سال به تیم استقلال و ورزشگاه امام رضا را که در منطقه ۱۹ شهرداری واقع شده به مدت سه سال به تیم پرسپولیس واگذار کند تا این دو باشگاه ضمن استفاده از این ورزشگاه‌ها هزینه‌های نگهداری آن‌ها را نیز متقبل بشوند. با دخالت و کارشکنی مسئولان باشگاه پرسپولیس و به ویژه جعفر کاشانی از اعضای هیئت مدیره این باشگاه، ورزشگاه شهید کاظمی که در ابتدا به نام ناصر حجازی کلنگ خورده بود و شرایط بهتری نیز داشت از اختیار باشگاه استقلال خارج و به تیم پرسپولیس واگذار شد.[۲۰۱][۲۰۲][۲۰۳][۲۰۴] هم‌اکنون باشگاه به دلیل دوری ورزشگاه امام رضا و زمین چمن مصنوعی آن از این ورزشگاه نه برای برگزاری جلسات تمرینی و نه برای برگزاری بازیهای رسمی یا دوستانه استفاده نمی‌کند
استقلال هم‌اکنون در مجموعه ورزشی انقلاب تهران تمرین می‌کند. در گذشته استقلال در زمین‌هایی همچون زمین شماره دو مجموعه ورزشی آزادی،[۲۰۵][۲۰۶] مجموعه ورزشی باشگاه نفت تهرانسر[۲۰۷][۲۰۸] و زمین چمن مجموعه ورزشی سازمان صنایع دفاع تمرین می‌کرد.[۲۰۹][۲۱۰] یکی دیگر از محل‌های تمرین باشگاه استقلال کمپ ناصر حجازی بوده که هم‌اکنون به دلیل کیفیت پایین چمن ورزشگاه و مشکلات ملکی این کمپ بی‌استفاده مانده‌است.[۲۱۱] پیدا کردن زمین تمرین مناسب به ویژه در سال‌های اخیر همواره برای باشگاه مشکل بزرگی بوده‌است.[۲۱۲][۲۱۳]
تیم‌های دیگر
خانواده تیم‌های تاج
پیش از انقلاب، باشگاه تاج به دلیل پشتوانه مالی قوی‌ای که داشت[۲۱۵] در بسیاری از شهرهای ایران شعبه‌های مختلفی تأسیس کرد. قائم‌شهر، آبادان، اهواز، تبریز، خرم‌آباد، رشت، شیراز، گنبد کاووس، مسجدسلیمان و همدان از جمله این شهرها بودند.[۲۱۵][۲۱۶]
در ۱۳۴۹ و در مرحله مقدماتی جام منطقه‌ای، در کنار تیم تاج تهران، ۸ تیم دیگر از خانواده تیم‌های تاج در مسابقات شرکت کردند که تیم‌های تاج آبادان و تاج شیراز به مرحله نهایی صعود کردند و تیم تاج آبادان در نهایت موفق به کسب عنوان سومی آن جام شد.[۲۱۷] سال بعد و در مسابقات جام منطقه‌ای ۱۳۵۰ نیز، تاج مسجدسلیمان در مسابقات شرکت کرد و در میان ۸ تیم، ششم شد.[۲۱۸]
یکی از شعبه‌های موفق، تاج اهواز بود که از همان ابتدا گروهی از بازیکنان خوب استان خوزستان را داشت و حتی توانست امتیاز لازم برای صعود به جام تخت جمشید ۱۳۵۲ را به دست آورد، اما چون مطابق قانون تنها یک تیم از هر باشگاه می‌توانست در بالاترین دسته بازی کند و تاج تهران نیز در این دسته بود، از صعود بازماند و تیم نورد اهواز با استفاده از بازیکنان اصلی تاج اهواز در مسابقات آن سال شرکت کرد.[۲۱۹] پس از انقلاب ۱۳۵۷ تمامی شعبه‌های سازمان ورزشی و فرهنگی تاج در شهرهای مختف ایران به سازمان تربیت بدنی همان شهرها واگذار شدند و استقلال بدین ترتیب از این دارایی‌های خویش نیز محروم شد. تقریباً تمامی تیم‌های فوتبال تاج در شهرهای مختلف بعد از انقلاب تعطیل شدند اما تاج اهواز به تغییر نام به استقلال اهواز در فصل‌های مختلف در رده‌های بالای لیگ فوتبال ایران حضور داشت.
تیم‌های پایه
باشگاه تاج از ابتدای تأسیس خود همواره توجه خاصی به تیم‌های پایه و پرورش بازیکنان جوان داشت و علی دانایی‌فرد مربی تیم اصلی باشگاه در همان دهه ۱۳۲۰ سرپرستی و مدیریت تیم جوانان باشگاه را بر عهده داشت[۲۲۰] و تاج علاوه بر شهرهای دیگر در تهران نیز تیم‌های پایه و اقماری داشت و بسیاری از بازیکنان سرشناس باشگاه و دیگر باشگاه‌های ایرانی از این تیم‌ها رشد کردند. با ورود رایکوف به تیم تاج در اواخر دهه ۱۳۴۰، تمامی تیم‌های پایه برای مدتی زیر نظر وی قرار گرفتند و بازیکنانی همچون حسن روشن، حسن نظری و ایرج دانایی‌فرد زیر نظر وی و علی دانایی‌فرد، مربی وقت تیم‌های پایه تاج، رشد کردند و حتی به تیم ملی ایران در جام جهانی ۱۹۷۸ آرژانتین نیز پیوستند.[۲۱۵]
در حال حاضر تیم‌های پایه استقلال در چهار رده سنّی امید، زیر ۱۹ سال، زیر ۱۷ سال و زیر ۱۵ سال فعال هستند[۲۲۱][۲۲۲] و در رده‌های سنی مختلف لیگ فوتبال استان تهران شرکت می‌کنند. تیم امید استقلال در سال ۱۳۹۷ قهرمان امیدهای تهران شد[۲۲۳] و تیم‌های زیر ۱۹ سال، زیر ۱۷ سال و زیر ۱۵ سال در لیگ فوتبال تهران به ترتیب چهارم، هفتم و ششم شدند.[۲۲۴][۲۲۵][۲۲۶]
تیم‌های استقلال در گذشته در ورزشگاه مرغوبکار تمرین می‌کردند[۲۲۷] اما هم‌اکنون در ورزشگاه امام رضا تمرین می‌کنند.[۲۲۸] از آذر ۱۳۹۹ ناصر فریادشیران به عنوان رئیس آکادمی استقلال فعالیت می‌کند.[۲۲۹] در فصل ۱۳۹۹ در رده‌های امید، نوجوانان و نونهالان به ترتیب آرش برهانی، علیرضا اکبرپور و حسین صدرمحمدی مربیان تیم‌های پایه استقلال هستند.[۲۳۰]
تیم زنان
باشگاه تاج، نخستین باشگاه فوتبال در ایران بود که برای زنان کلاس فوتبال تمرینی گذاشت و از پیشگامان فوتبال زنان در ایران بود. نخستین تیم فوتبال بانوان در ایران توسط تاج در ۱۳۴۹ تأسیس شد و علی دانایی‌فرد از نخستین سرمربی‌های این تیم بود. اولین مسابقه فوتبال زنان در ایران نیز بین دو تیم تاج و دیهیم (از تیم‌های پایه تاج) در دو نیمه ۳۰ دقیقه‌ای در ۲ بهمن ۱۳۴۹ برگزار شد و ۲ تیم به نتیجه ۱–۱ رسیدند. بعد از تاج تیم‌های دیگر از جمله دیهیم و عقاب و پرسپولیس تیم‌های بانوان خویش را تشکیل دادند اما در سال‌های ابتدایی فاصله تیم تاج با تیم‌های دیگر بسیار بود.[۲۳۱][۲۳۲]
در بهمن ۱۳۸۷، خبر بازی دوستانه تیم نوجوانان پسر (به مربیگری علیرضا منصوریان) و تیم دختران استقلال منتشر شد. این واقعه پس از انقلاب بی‌سابقه بود و جنجال و واکنش‌های بسیاری برانگیخت.[۲۳۳][۲۳۴] این بازی دوستانه، منجر به انحلال تیم زنان استقلال شد.[۲۳۵] در ۱۳۹۳ مجدداً تیم بانوان استقلال فعال شد اما در ۱۳۹۵ و به دستور مدیر عامل استقلال رضا افتخاری این تیم برای دومین بار (و سومین بار بعد از انقلاب ایران) تعطیل شد.[۲۳۶] این در حالی بود که تیم زنان استقلال در آن زمان کارش را از دسته دو شروع کرده بود و با قهرمانی در دسته یک به لیگ برتر بانوان راه یافته بود.[۲۳۷]
ورزش‌های دیگر
این باشگاه از همان ابتدای فعالیتش در دهه ۱۳۲۰ در چندین رشته ورزشی مختلف فعال بود و باشگاه فوتبال تنها تیم فوتبال سازمان ورزشی و فرهنگی تاج محسوب می‌شد. این سازمان در زمان اوج فعالیتش در سال‌های پیش از انقلاب به غیر از فوتبال در هجده رشته ورزشی مردان و دوازده رشته ورزشی بانوان فعالیت داشت و در چهارده رشته ورزشی قهرمان باشگاه‌های ایران شده بود. رشته‌های ورزشی مردان عبارت بودند از: کشتی آزاد و فرنگی، جودو، وزنه‌برداری، بوکس، پرورش اندام، والیبال، بسکتبال، بدمینتون، دو و میدانی، تنیس، تنیس روی میز، شنا و شیرجه، دوچرخه‌سواری، شمشیربازی، کوهنوردی، اسکی و ورزش‌های رزمی. رشته‌های ورزشی بانوان نیز شامل: والیبال، بسکتبال، بدمینتون، دو و میدانی، تنیس، تنیس روی میز، شنا و شیرجه، دوچرخه‌سواری، شمشیر بازی، کوهنوردی، اسکی و ورزش‌های رزمی می‌شدند.[۲۲] از میان موفق‌ترین تیم‌های سازمان فرهنگی ورزشی تاج می‌توان به تیم‌های والیبال زنان و مردان تاج اشاره کرد. تیم والیبال زنان تاج در ۱۳۴۲ و در هنگام تشکیل تیم ملی والیبال زنان ایران و برگزاری نخستین بازی تیم ملی، به عنوان تیم قهرمان والیبال زنان باشگاه‌های تهران اسکلت اصلی تیم ملی را تشکیل داد و تیم ملی بر پایه بازیکنان تیم تاج شکل گرفت.[۲۳۸] تیم والیبال مردان تاج نیز از موفق‌ترین تیم‌های سازمان تاج بود و در دوره دوم و سوم جام پاسارگاد قهرمان ایران شده بود.[۲۳۹][۲۴۰]
تقریباً تیم‌های تمامی این رشته‌ها پس از انقلاب تعطیل شدند اما استقلال در دهه‌های ۱۳۷۰ و ۱۳۸۰ برای مدتی صاحب تیم‌های فوتسال زنان[۲۴۱] و مردان شده بود که آن تیم‌ها نیز بعدتر منحل شدند.[۲۴۲] در ۱۳۹۷ و بعد از سال‌ها عدم تیم‌داری در رشته‌های ورزشی دیگر، استقلال اقدام به تیم‌داری در رشته دو و میدانی کرد و با تیم دو و میدانی‌اش در مسابقات قهرمانی ایران حاضر و موفق به کسب مقام دومی نیز شد.[۲۴۳] سرمربی این تیم هادی سپهرزاد دونده ملی‌پوش ایران بود.[۲۴۴] استقلال در تابستان ۱۳۹۹ اقدام به بازگشایی تیم کشتی کرد و رضا یزدانی کشتی‌گیر ملی‌پوش ایران به عنوان سرمربی این تیم برگزیده شدو استقلال در لیگ برتر کشتی ایران حاضر شد.[۲۴۵][۲۴۶]
آمار ورکوردها:
رکوردهای تیمی
باشگاه استقلال با مجموع ۳۶ عنوان قهرمانی رسمی استانی، کشوری و قاره‌ای، پرافتخارترین تیم باشگاهی فوتبال ایران است. نخستین قهرمانی رسمی باشگاه استقلال، قهرمانی در مسابقات جام حذفی باشگاه‌های تهران ۱۳۲۶ و جدیدترین قهرمانی استقلال، قهرمانی در جام حذفی ایران ۹۷–۱۳۹۶ است. استقلال در میان تیم‌های حاضر در برترین سطح فوتبال ایران باسابقه‌ترین تیم است و تنها تیمی‌ست که از دهه ۱۳۲۰ تاکنون همچنان در بالاترین سطح فوتبال ایران فعال است و همچنین تنها تیمی‌ست که از ابتدای برگزاری جام‌های باشگاهی سراسری در ایران در دهه ۱۳۴۰ در هر دهه خورشیدی حداقل یک بار قهرمان ایران شده‌است. استقلال تنها قهرمان هر پنج سیستم لیگ ایران، جام منطقه‌ای، جام تخت جمشید، لیگ قدس، جام آزادگان و لیگ برتر خلیج فارس نیز هست.[۲۴۷] پر گل‌ترین پیروزی تاریخ باشگاه در ۶ دی ۱۳۳۶ و از مسابقات جام حذفی تهران ۱۳۳۶ رقم خورد. در این بازی تاج با ۱۸ گل تیم داریوش را شکست داد.[۲۰]
در لیگ برتر بعد از برگزاری نوزده دوره، این باشگاه در کنار تیم‌های پرسپولیس، سپاهان و ذوب آهن تنها تیمی است که در تمامی ادوار این لیگ حاضر بوده و در مجموع با ۹۲۹ امتیاز، ۷۷۳ گل زده و ۲۵۵ برد در تمامی این زمینه‌ها رکورددار است و در رتبه اول جدول کلی لیگ برتر قرار دارد.[۲۴۸] همچنین استقلال نخستین تیمی است که توانست بیش از ۱٬۰۰۰ امتیاز در لیگ برتر کسب کند، استقلال در ۱۰ آبان ۱۳۹۸ و در بازیهای هفته نهم نوزدهمین دوره لیگ برتر از مرز ۱٬۰۰۰ امتیاز گذشتند.[۲۴۹] در فصل ۸۸–۱۳۸۷ استقلال موفق شد ۷۰ گل بزند که رکورد تعداد گل زده در یک فصل فوتبال ایران است.[۲۴۷]
تاج نخستین تیم ایرانی بود که در رقابت‌های بین‌المللی موفق به کسب قهرمانی شد، قهرمانی تاج تهران در مسابقات باشگاهی قهرمانی آسیا ۱۳۴۹ نخستین قهرمانی یک تیم ایرانی در مسابقات بین‌المللی بود.[۲۵۰] همچنین استقلال پرافتخارترین و باسابقه‌ترین باشگاه ایرانی در لیگ قهرمانان آسیا است.[۲۵۱] تیم تاج در سال ۱۳۴۹ (۱۹۷۰ میلادی) برای نخستین بار در سومین دوره مسابقات جام باشگاه‌های آسیا شرکت کرد و موفق شد بدون شکست خوردن در بازیها مقام قهرمانی را کسب کند. استقلال در سومین حضور خود در جام باشگاه‌های آسیا در سال ۷۰–۱۳۶۹ (فصل ۹۱–۱۹۹۰) باز هم بدون شکست موفق به فتح جام شد تا تنها تیم ایرانی باشد که موفق شده بیش از یک بار یک جام بین‌المللی را فتح کند. استقلال تا به امروز در لیگ قهرمانان آسیا دو عنوان قهرمانی در سال‌های ۱۹۷۰ میلادی (۱۳۴۹ خورشیدی) و ۹۱–۱۹۹۰ میلادی (۷۰–۱۳۶۹ خورشیدی)، دو جایگاه نایب قهرمانی و سه عنوان سومی کسب کرده‌است. همچنین آبی‌های تهرانی ۷ بار به مرحله نیمه نهایی لیگ قهرمانان آسیا راه یافته‌اند.[۲۵۲][۲۵۳] استقلال با ۱۶ بار حضور در لیگ قهرمانان آسیا،[پانویس ۱] دو عنوان قهرمانی، دو عنوان نائب قهرمانی، دو عنوان سومی، ۱۰۷ بازی، ۵۳ برد و ۱۷۲ گل زده پرافتخارترین تیم ایرانی و سومین تیم پر افتخار در این بازیها است. در مجموع رقابت‌های آسیایی و با در نظر گرفتن مسابقات جام برندگان جام آسیا، استقلال با ۱۲۵ بازی، ۶۱ برد و ۲۰۹ گل زده در میان تیم‌های ایرانی رکورددار است. همچنین استقلال نخستین تیم ایرانی‌ست که بیش از ۱۰۰ بازی در آسیا انجام داده، بازی برگشت استقلال و بوریرام تایلند در مرحله یک چهارم نهایی لیگ قهرمانان آسیا ۲۰۱۳ صدمین بازی این تیم بود.[۲۵۴]
رکورد باشگاه در زمینه تعداد بازی متوالی بدون شکست ۶۳ بازی می‌باشد. تیم استقلال از ۲۲ اسفند ۱۳۶۸ تا ۲۵ آذر ۱۳۷۰ در ۶۳ بازی رسمی متوالی شکست نخورد. این ۶۳ بازی متشکل بود از ۹ بازی در باشگاه‌های آسیا، ۱۱ بازی در جام آزادگان، ۲۸ بازی در باشگاه‌های تهران، ۱۴ بازی در جام حذفی ایران و ۱ بازی در جام حذفی تهران.[۲۵۵] استقلال در این بازیها ۴۶ برد و ۱۷ مساوی به دست آورد. رکورد بعدی باشگاه در این زمینه ۳۱ بازی متوالی بدون شکست می‌باشد که در ۵۳–۱۳۵۲ اتفاق افتاده‌است.[۲۵۶][۲۵۷]
رکوردهای انفرادی
از میان رکوردهای شخصی بازیکنان استقلال در زمان حضورشان در باشگاه می‌توان به ترانسفر بیوک جدی‌کار در ۱۳۳۷ به تیم ویکتوریا ۱۸۸۹ آلمان اشاره کرد، وی نخستین لژیونر تاریخ فوتبال ایران[۲۵۹] و آسیا[۲۶۰] است. نخستین گل ایران در ادوار جام جهانی را نیز ایرج دانایی‌فرد، بازیکن وقت تیم تاج به ثمر رساند، دیگر گل ایران در جام جهانی ۱۹۷۸ آرژانتین هم توسط یک بازیکن تاج، حسن روشن به ثمر رسید. این دو بازیکن در دیدار خداحافظی پله به تیم منتخب جهان هم دعوت شدند.[۲۶۱] مهدی پاشازاده دیگر بازیکن استقلال است که در زمان بازی در این تیم به تیم منتخب جهان هم دعوت شده بود.[۲۶۲] دو بازیکن استقلال نیز موفق به کسب عنوان آقای گلی در مسابقات بین‌المللی شده‌اند، غلامحسین مظلومی با پنج گل در مسابقات جام باشگاه‌های آسیا ۱۹۷۰و صمد مرفاوی با شش گل در مسابقات فصل ۹۱–۱۹۹۰ موفق به کسب عنوان آقای گل مسابقات جام باشگاه‌های آسیا شدند.[۲۶۳] در ۲۰۱۰ میلادی نیز بر اساس نظرسنجی سایت فدراسیون بین‌المللی تاریخ و آمار، فرهاد مجیدی کاپیتان آن زمان استقلال به عنوان محبوب‌ترین بازیکن جهان در ۲۰۱۰ شناخته شد.[۲۶۴] حسین حسینی در تاریخ ۲۲ آبان سال ۱۳۹۶ رکورد کلین‌شیت ایران را جابجا کرد و حدنصاب ۸۷۳ دقیقه گل نخوردن را از خود بر جای گذاشت.[۲۶۵] حسینی نزدیک به ۲۲ ماه رکورددار کلین‌شیت در ایران بود و این رکورد توسط پیام نیازمند (دروازه‌بان وقت تیم سپاهان) در آبان سال ۱۳۹۸ به ۹۴۰ دقیقه ارتقا یافت. نکته مهم در رکورد حسینی این است که این رکورد در طول بازیهای یک فصل اتفاق افتاد.[۲۶۶]
افتخارات:
استقلال با کسب ۳۶ عنوان قهرمانی رسمی در جام‌های استانی، کشوری و قاره‌ای پرافتخارترین تیم ایران است.[۲۵][۲۶۷]
| جام‌های رسمی استقلال[۲۶۸][۲۶۹] | ||||
|---|---|---|---|---|
|
نوع
|
رقابت‌ها
|
عنوان‌ها |
فصل‌ها
|
|
|
داخلی
|
کشوری
|
لیگ‌های فوتبال ایران
|
۸
|
۱۳۴۹، ۱۳۵۳، ۶۹–۱۳۶۸، ۷۷–۱۳۷۶، ۸۰–۱۳۷۹، ۸۵–۱۳۸۴، ۸۸–۱۳۸۷، ۹۲–۱۳۹۱
|
|
جام حذفی ایران
|
۷
|
۵۷–۱۳۵۶، ۷۵–۱۳۷۴، ۷۹–۱۳۷۸، ۸۱–۱۳۸۰، ۸۷–۱۳۸۶، ۹۱–۱۳۹۰، ۹۷–۱۳۹۶
|
||
| مسابقات سراسری قهرمانی ایران |
*۱
|
۱۳۳۶
|
||
|
استانی
|
جام باشگاه‌های تهران
|
۱۳
|
۱۳۲۸، ۱۳۳۱، ۱۳۳۵، ۱۳۳۶، ۱۳۳۸، ۴۰–۱۳۳۹، ۱۳۴۱، ۴۸–۱۳۴۷، ۵۰–۱۳۴۹، ۱۳۵۱، ۱۳۶۲، ۱۳۶۴، ۱۳۷۰
|
|
|
جام حذفی تهران
|
۴
|
۲۷–۱۳۲۶، ۱۳۳۰، ۳۸–۱۳۳۷ ۳۹–۱۳۳۸
|
||
|
سوپر جام تهران
|
*۱
|
۱۳۷۳
|
||
|
قاره‌ای
|
لیگ قهرمانان آسیا
|
**۲
|
۱۹۷۰، ۹۱–۱۹۹۰
|
|
|
مجموع
|
۳۶ | |||
-
رکورد
-
* رکورد مشترک
-
** رکورد ایران
بازیکنان کنونی
به روز شده تا ۸ اسفند ۱۳۹۹[۲۷۰][۷۴]
مطابق با آیین‌نامه نقل و انتقالات لیگ برتر، هر باشگاه لیگ برتری مجاز به استفاده از ۲۰ بازیکن بزرگسال است و بقیه بازیکنان تیم باید از سهمیهٔ زیر ۲۳ سال، زیر ۲۱ سال یا زیر ۱۹ سال باشند؛ همچنین هر باشگاه می‌تواند ۴ بازیکن زیر ۲۵ سال نیز جدا از سهمیه بزرگسالان داشته باشد، به شرطی که آن بازیکنان از فصل قبل با تیم قرارداد داشته باشند.[۲۷۱] در این میان هر تیم می‌تواند از ۴ بازیکن خارجی، شامل حداقل یک بازیکن آسیایی، استفاده کند.[۲۷۲]
|
|
بازیکنان قرض داده‌شده
|
بازیکنان پیشین
برای دیدن بازیکنان پیشین باشگاه که در ویکی‌پدیا مقاله دارند، رده:بازیکنان باشگاه استقلال را ببینید.
برای دیدن آمار و رکوردهای بازیکنان استقلال فهرست آمار و رکوردهای باشگاه فوتبال استقلال تهران§آمار بازیکنان را ببینید.
برای دیدن پیشینه بازیکنان استقلال در تیم ملی فوتبال ایران باشگاه استقلال و تیم ملی ایران را ببینید.
درآمدزایی و دارایی ها:
باشگاه استقلال با وجود حرفه‌ای بودن ظاهری در عمل برخلاف باشگاه‌های حرفه‌ای واقعی درآمدزا نیست چرا که به دلیل دولتی و غیر حرفه‌ای بودن ساختار فوتبال ایران، استقلال با وجود داشتن طرفداران فراوان و امکان درآمدزایی بالقوه، از اصلی‌ترین راه‌های درآمدزایی محروم[۸۷] و همواره به‌طور مستقیم وابسته به بودجه دولتی خود است.[۵۹]
سازمان صدا و سیما به عنوان تنها تلویزیون دولتی ایران همواره به شکل اختصاصی و انحصاری بازیهای باشگاه استقلال را پخش می‌کند و با وجود درآمد سرشاری که از این طریق دارد[۲۸۷] به بهانه دولتی بودن این باشگاه از پرداخت حق پخش سر باز زده و تلاش‌های مدیران مختلف باشگاه برای دریافت حق پخش در طی سال‌های اخیر بی‌نتیجه مانده و بدین ترتیب باشگاه استقلال از درآمدزایی از طریق اصلی‌ترین منبع درآمد یک باشگاه حرفه‌ای بازمانده‌است.
دارایی‌ها
مجموعه ورزشی تاج تا پیش از انقلاب دارای ۵ باشگاه ورزشی در تهران و ۶۶ باشگاه در شهرستان‌ها بود.[۲۲] تاج همچنین در کشورهای ترکیه (با نام باشگاه تاج‌اسپور)[۲۸۸] و قطر نیز دارای باشگاه‌هایی بود که با انقلاب ۱۳۵۷ این اماکن از مالکیت باشگاه خارج شدند.[۲۸۹] باشگاه‌های تاج در تهران شامل کاخ مرکزی تاج در خیابان بهارستان، باشگاه ورزشی پله در خیابان نظام آباد، کلوپ بانوان تاج در خیابان لس‌آنجلس (حجاب کنونی)، کلوپ تنیس تاج در خیابان پهلوی (ولی‌عصر فعلی) و کلوپ رضا پهلوی در نازی‌آباد بودند. تاج همچنین دارای دو فروشگاه ورزشی در تهران در خیابان‌های شاه‌رضا و بهارستان بود. با انقلاب ایران و در روز ۲۸ بهمن ۱۳۵۷ کاخ مرکزی تاج و سایر اماکن متعلق به باشگاه تاج به تصرف کمیته‌های انقلاب درآمدند[۲۲] مکان‌های ورزشی در اختیار سازمان تربیت بدنی قرار گرفت و اماکن اداری یا خدماتی دیگر همچون فروشگاه ورزشی باشگاه به ارگان‌هایی مانند سازمان تبلیغات اسلامی واگذار گردید.[۴۲] تلاش‌های باشگاه استقلال برای بازپس‌گیری این اماکن تا به حال موفق نبوده‌است. باشگاه استقلال در تیر ۱۳۸۸، با پرداخت ۲ میلیارد تومان مالک ۱٪ از سهام بانک تات شد،[۲۹۰] این کار در آغاز با استقبال کارشناسان روبرو شد و اقدامی جهت سودآوری آینده باشگاه دانسته‌شد.[۲۹۱] در پایان ۱۳۸۸، استقلال به دلیل اختلاف‌های مدیریتی سهمش را با ۱۸٪ سود واگذار کرد.[۲۹۲]
در حال حاضر باشگاه استقلال مالک ورزشگاه مرغوبکار[۲۹۳] و کمپ ناصر حجازی است. در روز ۱۶ تیر ۱۳۸۷، کلنگ کمپ اختصاصی باشگاه استقلال در پارک ارم تهران به زمین‌خورد[۲۹۴] و علی فتح‌الله‌زاده، مدیرعامل آن زمان استقلال اعلام کرد که ارزش این کمپ ۷۰ میلیارد تومان است.[۲۹۵] در پایان در بهار ۱۳۹۰ فتح‌الله‌زاده کمپ اختصاصی باشگاه را افتتاح کرد. کمپ اختصاصی استقلال تهران به یاد و نام بازیکن و مربی سابق استقلال، ناصر حجازی نامگذاری شده‌است که این امر در مواقعی باعث اعتراض خانواده وی نیز شده‌است.[۲۹۶]
برای مطالعهٔ بیشتر:
- غالب، مصطفی، (۱۳۸۶)، کلوپ دوچرخه سواران تا استقلال، گپ، شابک ۹۷۸-۹۶۴-۷۹۷۶-۲۸-۲
- احمدی، سید علی اکبر، (۱۳۸۸)، استقلال تاریخچه کامل باشگاه از دوچرخه‌سواران و تاج تا استقلال (دو جلد)، پایگان، شابک ۹۷۸-۶۰۰-۵۰۹۶-۵۷-۶
- حسنی فرد، محسن، (۱۳۷۹)، آبیپوشان از تاج تا استقلال، مرسا، شابک ۹۶۴-۶۹۲۷-۳۹-۴
- حسینی، محمد، (۱۳۸۱)، از تاج تا استقلال: ۱۳۲۴–۱۳۸۱، پیام بهاران، شابک ۹۶۴-۷۷۸۹-۰۰-۹
یادداشت‌ها
- ↑ آمار جام باشگاه‌های آسیا و لیگ قهرمانان آسیا در یک ردیف قرار گرفته‌اند.
- ↑ قهرمان کشور به عنوان نماینده استان تهران در مسابقات قهرمانی ایران ۱۳۳۶.
- ↑ قهرمان دسته سوم لیگ آزادگان ۱۳۷۲.
- ↑ حسنی‌خو تنها ۳ روز بعد از انتصاب به سمت مدیرعاملی باشگاه از کار خود کناره‌گیری کرد.
- ↑ در پی استعفای رضا افتخاری، مدیر پیشین باشگاه، در ۲۷ تیر ۱۳۹۷ فتحی به عنوان سرپرست موقت انتخاب شد و در ۸ بهمن همان سال به عنوان مدیرعامل برگزیده شد.
- ↑ پس از استعفای فتحی در میانه‌های فصل ۹۹–۱۳۹۸، خلیل‌زاده به عنوان سرپرست سمت مدیرعاملی باشگاه استقلال تا پایان فصل انتخاب شد.
منبع:ویکی پدیا
استقلال
|
|
|
| نام کامل باشگاه | باشگاه فرهنگی ورزشی استقلال ایران[۱] |
|---|---|
| لقب(ها) | آبی‌های پایتخت[۲] پسران آبی[۳] تاج ایران[۴] آبیپوشان[۵] اساس[۶] غول آبی آسیایی[۷] |
| تاریخ تأسیس | ۴ مهر ۱۳۲۴ (۷۵ سال پیش)[۸] با نام دوچرخه‌سواران |
| نام ورزشگاه | ورزشگاه آزادی (گنجایش: ۷۸٬۱۱۶ نفر) |
| مالک | وزارت ورزش و جوانان |
| مدیرعامل | احمد مددی |
| سرمربی | فرهاد مجیدی |
| لیگ | لیگ برتر خلیج فارس |
| ۹۹–۱۳۹۸ | دوم |
| وبگاه | www.fcesteghlal.ir |
| اولین بازی | ۳۱ فروردین ۱۳۲۵ دوچرخه‌سواران ۱–۰ گیو بندرانزلی، بازی دوستانه |
| بهترین گلزن تاریخ | آرش برهانی (۱۰۷ گل) |
- نوید محمدزاده
- الهام حمیدی
- چهارمین همسر رضا شاه
- پرتو کرمانشاهی
- محسن لرستانی
- محمدعلی ودود
- اسماعیل مسقطی خواننده کرمانشاهی
